โตเทยยปัญหาที่ 9

ว่าด้วยการรู้จักมุนี

[433] โตเทยยมาณพทูลถามปัญหาว่า
ผู้ใดไม่มีกามทั้งหลาย ไม่มีตัณหา
และข้ามความสงสัยได้แล้ว ความพ้นวิเศษ
ของผู้นั้นเป็นอย่างไร.
พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสพยากรณ์ว่า ดูก่อนโตเทยยะ
ผู้ใดไม่มีกามทั้งหลาย ไม่มีตัณหา
และข้ามความสงสัยได้แล้ว ความพ้นวิเศษ
อย่างอื่นของผู้นั้นไม่มี.
ต. ผู้นั้นไม่มีความปรารถนา หรือ
ยังปรารถนาอยู่ ผู้นั้นเป็นผู้มีปัญญา หรือ
ยังเป็นผู้มีปรกติกำหนดด้วยปัญญาอยู่ ข้าแต่
พระองค์ผู้ศากยะ ข้าพระองค์จะพึงรู้แจ้ง
มุนีได้อย่างไร ข้าแต่พระองค์ผู้มีพระจักษุ
รอบคอบ ขอพระองค์จงตรัสบอกมุนีนั้นให้
แจ้งชัดแก่ข้าพระองค์เถิด.
พ. ดูก่อนโตเทยยะ ผู้นั้นไม่มีความ
ปรารถนา และไม่เป็นผู้ปรารถนาอยู่ด้วย

ผู้นั้นเป็นคนมีปัญญา มิใช่เป็นผู้มีปรกติกำ-
หนดด้วยปัญญาอยู่ด้วย ท่านจงรู้จักมุนี ว่า
เป็นผู้ไม่มีกิเลสเครื่องกังวล ไม่ข้องอยู่แล้ว
ในกามและภพแม้อย่างนี้.
จบโตเทยยมาณวกปัญหาที่ 9

อรรถกถาโตเทยยสูตร¹ที่ 9

มีคำเริ่มต้นว่า ยสฺมึ กามา ผู้ใดไม่มีกามทั้งหลาย
ดังนี้เป็นต้น.
ในบทเหล่านั้น บทว่า วิโมกฺโข ตสฺส กีทิโส โตเทยยมาณพทูล
ถามว่า ความพ้นวิเศษอันผู้นั้นพึงปรารถนาเป็นอย่างไร.
บัดนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้า เมื่อจะทรงแสดงความไม่พ้นแก่โตเทยย-
มาณพนั้นจึงตรัสคาถาที่สอง. ในบทเหล่านั้นบทว่า วิโมกฺโข ตสฺส นาปโร
ได้แก่ ความพ้นอย่างอื่นของผู้นั้นไม่มี. แม้เมื่อพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสอย่างนี้
ว่าความสิ้นตัณหาเท่านั้น ชื่อว่า ความพ้น ดังนี้ โตเทยยมาณพก็ยังไม่เข้าใจ
ความนั้นอยู่ดี จึงทูลถามอีกว่า นิราสโส โส อุท อาสสาโน ผู้นั้นไม่มี
ความปรารถนาหรือยังปรารถนาอยู่ ดังนี้เป็นต้น.
ในบทเหล่านั้น บทว่า อุท ปญฺญกปฺปี หรือยังเป็นผู้กำหนดด้วย
ปัญญาอยู่ คือ ยังกำหนดตัณหาหรือทิฏฐิ ด้วยญาณมีสมาปัตติญาณเป็นต้น.
1. บาลีว่า โตเทยยปัญหา.